3/13/08

Gõ tiếng Việt trong PCLinuxOS 2007

PCLinuxOS là một bản Linux mới nổi lên gần đây. Bài viết này tìm hiểu các cách gõ tiếng Việt bằng scim, xvnkb và x-unikey trong PCLinuxOS 2007.

Kết luận: dùng x-unikey là ổn nhất. Cách cài đặt nêu trong bài.

3/8/08

Kích hoạt các kho phần mềm Ubuntu, Kubuntu dành cho Việt nam

Hệ Linux Ubuntu (Kubuntu, Xubuntu, Edubuntu,...) có một hệ thống các kho phần mềm giống nhau rải rác khắp thế giới để tạo thuận lợi cho người dùng download nhanh từ kho gần nhất. Đây cũng là một ưu điểm chứng tỏ cách tổ chức bài bản của Ubuntu so với một số hệ Linux khác.

Trong quá trình cài Ubuntu, khi đạt khoảng 70%, chương trình cài bắt đầu tìm kiếm các kho để tải về bản cập nhật an ninh (security) mới nhất và sẽ thiết lập kho mặc định là kho gần nhất căn cứ vào địa chỉ IP của người cài. Vì vậy:

1- Ngay khi boot máy từ đĩa cài CD xong, hoặc là phải thiết lập kết nối Internet hoặc phải tắt hết kết nối đi (rút dây mạng LAN, tắt modem ADSL nếu máy có Wifi). Nếu không quá trình tìm kho sẽ diễn ra khá lâu mà cuối cùng vẫn xuất hiện thông báo là không tìm được, làm tăng thời gian cài. Khi đã tắt hết các kết nối, chương trình sẽ không tìm nữa.

2- Nếu tắt kết nối, khi cài xong thiết lập kết nối Internet rồi mở Adept Manager (với Kubuntu) hoặc Synaptic (với Ubuntu) ta sẽ thấy kho mặc định là Main Server.  Nhấn vào đó, chọn trong danh sách thả xuống mục Other sẽ xuất hiện cửa sổ có nút Find Best Server, nhưng thường nút này cũng không tìm được server for Vietnam.

3- Khi đó cần phải mở file sources.list bằng một trong các cách (dưới đây ví dụ làm với Kubuntu):

a/ Mở thư mục /etc/apt bằng Konqueror. Nhấn chuột phải vào file sources.list rồi chọn trong menu con Edit as Root. Sau khi nhập mật khẩu của admin, chương trình KWrite sẽ mở file source.list.

b/Vào KMenu -  Run Command, chạy lệnh kdesu    kwrite    /etc/apt/sources.list. Kết quả cũng như trên.

c/ Vào KMenu - System - Konsole. Trong terminal chạy lệnh   su  nano   /etc/apt/sources.list. Chương trình soạn thảo dạng text nano sẽ mở file sources.list.

Đọc file vừa mở, sẽ có những dòng như thế này:

 #Line commented out by installer because it failed to verify:
# deb http://vn.archive.ubuntu.com/ubuntu/ gutsy main restricted


Dòng thông báo bên trên cho biết kho bên dưới bị đánh dấu # (disable) vì chương trình cài không kiểm tra được. Dòng bên dưới là địa chỉ kho dành cho Việt nam (có chữ vn ở sau http). Xoá hết các dấu # để kích hoạt kho (enable). Chỉ cần kích hoạt một kho vn. Làm xong, save file lại rồi đóng chương trình. Với nano, save là Ctrl+o và đóng chương trình là Ctrl+x.

Quay lại Adept Manager, nhấn vào nút Fetch Updates để cập nhật lại danh sách phần mềm từ các kho. Khi cập nhật xong, vào Adept  - Manage Repositories mở màn hình Software Sources sẽ thấy mục Download from là Custom servers. Nhấn vào mũi tên bên phải, danh sách xổ xuống bây giờ có thêm mục Server for Vietnam, chọn mục đó. Nhấn lại nút Fetch Updates để cập nhật lại.

Ping thử thì kho này không đặt ở VN. Nhưng có lẽ vì số người truy cập ít nên tốc độ nhanh hơn là tải từ Main server.

3/7/08

Tin ngắn về một số phần mềm nguồn mở, linux

1- Phần mềm nhận dạng ký tự (OCR - Optical Character Recognition) là phần mềm dùng chuyển các văn bản scan vào máy tính dưới dạng ảnh thành dạng văn bản soạn thảo được. Có khoảng 5-6 phần mềm nguồn mở OCR được giới thiệu và hướng dẫn cài đặt tại đây.

2- Đối với người mới học Linux, việc cài Linux lên máy chung với Windows, phân chia partition là phần đáng ngại nhất, mặc dù các chương trình cài đặt hiện nay đã cải tiến rất nhiều và khá đơn giản. Để khắc phục tâm lý đó, bộ Ubuntu 8.04 sắp ra đời vào tháng 4/2008 có bộ cài đặt mới Wubi cho phép:

a/ Cài Ubuntu từ trong Windows với màn hình giao diện như cài một ứng dụng Windows (cho đĩa CD vào ổ, màn hình cài đặt sẽ xuất hiện trong Windows).

b/ Ubuntu sẽ được cài lên một thư mục trong Windows, không phải tạo partition, không sợ nhầm lẫn làm hỏng Windows.

c/ Sau khi cài, khởi động lại máy sẽ có boot menu xuất hiện cho phép chọn khởi động vào Ubuntu hoặc Windows.

Cách làm này sẽ góp phần rất lớn trong việc phổ biến Linux. Xem thông tin chi tiết và màn hình cài đặt tại đây. Hiện Ubuntu 8.04 đã có bản alpha5 có thể tải về tại đây.

3- Công ty Willow Garage đang triển khai một dự án chế tạo robot dùng phần mềm nguồn mở. Sắp tới, dự án sẽ được công khai cho mọi người tham gia.

4- Cryptmount là phần mềm dùng mã hoá bảo mật toàn bộ hệ thống file kể cả file swap. TrueCrypt là phần mềm mã hoá file và thư mục, partition, tạo ổ mã hoá theo chế độ on-the-fly (tự động mã, giải mã khi copy file vào, ra thư mục), chạy được trên Windows, Mac và Linux. Giao diện đồ hoạ mới có cho Ubuntu tại đây.

5- Giảm thời gian khởi động của Ubuntu và các ứng dụng bằng Preload.

6- Mới xuất hiện một bộ phần mềm truyền thông hợp nhất Unison chạy trên nền máy chủ Linux, máy trạm Windows cạnh tranh với bộ Exchange - Outlook. Unison kết hợp các máy chủ dịch vụ thư mục, mail, tổng đài điện thoại, tin nhắn, lịch công tác, sổ địa chỉ vào một máy chủ duy nhất. Hiện đang ở dạng beta, cho tải về miễn phí.

3/6/08

Tin ứng dụng phần mềm nguồn mở 2008 (2)

Cộng đồng châu Âu sẽ mua phần mềm nguồn mở


Tin của báo International Herald Tribune.

BRUSSELS: Trong vài ngày tới, Ủy ban châu Âu (The European Commission - cơ cấu điều hành Cộng đồng châu Âu) sẽ đề xuất mua nhiều phần mềm nguồn mở hơn cho các máy tính của họ,một người phát ngôn của Ủy ban cho biết hôm thứ tư vừa qua.

......... Tháng 9 năm ngoái, chính phủ Đức đã tuyên bố rằng họ ủng hộ các "chuẩn mở" khi mua các phần mềm cho máy tính để bàn. Singapore đã ngừng dùng Microsoft Office từ năm 2004 và thành phố Munich (Đức) đã quyết định dùng hệ điều hành Linux thay cho Windows.

Jesse Verstraete, người phát ngôn của Microsoft tại Brussels, từ chối bình luận tin này.Ủy ban sẽ sớm ban hành một tài liệu chiến lược (strategy paper) về việc sử dụng nhiều phần mềm nguồn mở hơn, Valerie Rampi người phát ngôn cho Siim Kallas, ủy viên châu Âu chịu trách nhiệm về các công tác hành chính cho biết. Tài liệu sẽ nói rằng nên mua phần mềm nguồn mở nếu nó không đắt hơn và đáp ứng được các quyền lợi tốt nhất của các công dân châu Âu.

Ủy ban châu Âu hiện có khoảng 32.000 viên chức, chủ yếu làm việc tại Brussels, trước đây đã có một vài bước tiến tới dùng phần mềm nguồn mở trong các cơ quan của Ủy ban.

Nhưng Carlo Piana, một luật sư của Tổ chức Phần mềm Tự do châu Âu, nói việc chấp nhận dùng phần mềm nguồn mở của các chính phủ còn chậm. "Có một khoảng cách giữa việc đề nghị và việc chấp nhận. Thực hiện một chính sách đòi hỏi phải có thời gian".Động thái trên diễn ra sau khi Ủy ban châu Âu đã theo hai vụ kiện chống độc quyền với Microsoft. Tháng giêng vừa qua, các nhà làm luật châu Âu đã mở cuộc điều tra xem Microsoft có dùng vị trí thống trị của mình về trình soạn văn bản và bảng tính để gây trở ngại cho các đối thủ cạnh tranh không và liệu việc Microsoft tích hợp trình duyệt của mình (Internet Explorer)  vào Windows có phải là bât hợp pháp không.

(Cuối tháng 2/2008, Ủy ban châu Âu đã quyết định phạt Microsoft 899 triệu ơrô (1,35 tỷ đôla) do vi phạm luật chống độc quyền và không chịu chấp hành một phán quyết trước đó năm 2004. Tổng số tiền phạt hiện lên tới 1,68 tỷ ơrô).

BBC dùng Linux để sản xuất các chương trình TV


Tin của tạp chí ComputerWorld UK.

Các băng từ số hóa đắt tiền và dễ lỗi đã buộc BBC phải chuyển sang dùng các máy tính Linux để sản xuất các chương trình TV của họ.Phát biểu tại cuộc họp hàng năm về phần mềm nguồn mở và Linux Melbourne, Australia, nhà nghiên cứu của BBC Stuart Cunningham cho biết việc copy các băng từ số hóa chậm vì phải làm theo thời gian thực.

"Chìa khóa để giải quyết bài toán băng từ là dùng các file chuẩn hóa theo format MXF (material exchange format) vì chúng chiếm ít chỗ lưu trữ hơn, " Cunningham nói.

Để giải quyết vấn đề này, nhóm nghiên cứu của BBC đã xây dựng hệ thống Ingex để sản xuất các chương trình TV dùng Linux...."Ingex là một hệ thống sản xuất giá rẻ, dựa trên các file dùng các máy tính PC có card SDI bắt tín hiệu video từ trường quay, mã hóa theo chuẩn ffmgep rồi ghi thành file MXF, lưu trữ trong các máy chủ lưu trữ mạng NAS hoặc ổ USB chuyển cho bộ phận sử lý hậu kỳ".

3/5/08

Phần mềm Linux máy chủ (update 7/3/08)

Lĩnh vực phát triển đầu tiên và cho đến nay vẫn mạnh nhất của phần mềm nguồn mở là phần mềm máy chủ. Các bài viết thuộc category "Vấn đề phần mềm nguồn mở" (nhấn vào từ này trong mục Phân loại ở cột bên phải blog) trong blog này đã giới thiệu các địa chỉ ứng dụng cụ thể (ví dụ xem bài "Tình hình ứng dụng phần mềm nguồn mở 2007").

Bài này giới thiệu thông tin cụ thể về vài loại phần mềm Linux máy chủ nhằm giúp người đọc có khái niệm. Các phần mềm nêu dưới đây đều chạy trên máy chủ Linux, có thể nguồn mở hoặc đóng, miễn phí hoặc có phí.

1- Dịch vụ thư mục: giao thức truy cập thư mục LDAP ( Lightweight Directory Access Protocol) được thực hiện cụ thể bằng một loạt phần mềm. Microsoft Active Directory là dạng LDAP dành cho môi trường Windows. Các phần mềm Linux máy chủ LDAP gồm có:

Trong môi trường máy trạm hỗn hợp Windows, Linux, có thể cài máy chủ Samba + OpenLDAP dùng làm Domain Controller cho mạng, đồng thời là File server và Print server theo hướng dẫn ở đây. (trong hướng dẫn dùng hệ điều hành Ubuntu server nhưng có thể tham khảo để cài cho các hệ điều hành máy chủ Linux khác).

2- File server và Print server:  phần mềm máy chủ File server và Print server nổi tiếng nhất là Samba. Tham khảo cách dùng SUSE Linux làm file server ở đây, và đây. Dùng RedHat làm file server xem ở đây.

3- Trong họ các hệ Linux Ubuntu, có hệ điều hành máy chủ Ubuntu Server. Theo hướng dẫn tại đây, ta có thể cài thêm lên đó các phần mềm máy chủ:

  • Web Server: Apache 2.2

  • Database Server: MySQL 5.0

  • Mail Server: Postfix

  • DNS Server: BIND9

  • FTP Server: proftpd

  • POP3/IMAP: Courier-POP3/Courier-IMAP.

  • Webalizer để theo dõi thống kê website.


Tất cả các phần mềm nêu trên đều là nguồn mở chạy trên Linux. Cần chú ý đây chỉ là một ví dụ. Tìm trong site www.howtoforge.com và trên Internet còn nhiều hướng dẫn khác nữa.

4- Các loại phần mềm theo dõi và quản lý mạng (Network monitoring and management) có khá nhiều. Phần mềm Hyperic HQ quản lý một loạt các loại phần mềm máy chủ: web servers, application servers, databases, operating systems, messaging servers, directory servers, virtualization, ....Một ví dụ cài Hyperic HQ xem tại đây. Tại đây hướng dẫn cách cài hệ quản lý mạng Nagios. Hãng ManageEngine cung cấp các phần mềm quản lý mạng WAN, Data Center, Desktop.... (search "linux network monitoring"). Các công cụ theo dõi băng thông mạng (bandwith) xem tại đây.

5- Các phần cứng và phần mềm nguồn mở Vyatta cung cấp giải pháp router, firewall và VPN thay thế Cisco.

6- Hệ thống máy chủ lưu trữ RAID mềm Linux (RAID Storage Server with Linux) có thể dùng thay các hệ lưu trữ mạng có các ổ RAID cứng hiện thời.

7- BackupPC là phần mềm nguồn mở dùng làm máy chủ Backup cho cả các máy Linux và Windows. Ngoài ra còn Amanda, Bacula, ....

8- Các máy chủ Linux hiện nay có một nhược điểm chung là dùng giao diện dòng lệnh để cài đặt và quản lý. Zero Touch Linux là hệ Linux dùng giao diện web cài và quản lý các Web server, Mail server, DNS server,
Domain Controler, File Server, Printer Server, Database server, DHCP server, Proxy servers, Firewall servers.

9- Web server nguồn mở Apache hiện vẫn giữ vị trí thống trị trong thị trường web server theo thông tin tại đây. Danh sách hàng chục loại Mail server xem tại đây. So sánh một số Mail server nguồn mở xem tại đây. Thống kê mới nhất về tỷ lệ thị trường của các loại Mail server có tại đây.

10- Trong lĩnh vực các phần mềm cộng tác (Collaborative software) cũng có rất nhiều phần mềm nguồn mở ngoài bộ đôi Exchange - Outlook của Microsoft. Một trong những phần mềm đó là Open-Xchange.hoặc Zimbra.

11- Các cơ sở dữ liệu nguồn mở nổi tiếng nhất có MySQLPostgreSQL.

12- Danh sách một số phần mềm Hoạch định tài nguyên hệ thống nguồn mở (ERP - Enterprise Resources Planning) xem tại đây . Trong đó, phần mềm ERP5 quảng cáo là có thể thực hiện như ERP / CRM / MRP / SCM / PDM cho các nhà máy cũng như cơ quan hành chính. Phần mềm nguồn đóng thương mại nổi tiếng nhất thuộc loại này là SAP.

13- Phần mềm tổng đài điện thoại nguồn mở Asterisk xem tại đây. Cách cài đặt.

14- Xaraya là phần mềm khung để tạo các ứng dụng web (application framwork). Xoops là hệ quản trị nội dung (CMS - Content Management System) nguồn mở dùng tạo các ứng dụng web động, các portal. Một hướng dẫn cài đặt tại đây.

15- Cài đặt một máy chủ Fax dùng phần mềm nguồn mở HylaFax server xem tại đây.

Trên đây chỉ là một số ví dụ giúp hình dung phần mềm máy chủ linux đa dạng, phong phú và đầy đủ như thế nào. Để ứng dụng, cài đặt cụ thể cần phải nghiên cứu, tìm hiểu thêm nhiều. Các phần mềm nêu ở trên không nhất thiết là nổi tiếng nhất, tốt nhất hoặc phù hợp nhất với các yêu cầu cụ thể. Trong lĩnh vực phần mềm nguồn mở nói chung (kể cả phần mềm máy chủ lẫn phần mềm ứng dụng trên máy để bàn) một thói quen đầu tiên nên có là "Search theo keyword". Cần bất cứ thứ gì, bạn hãy gõ lệnh search là sẽ có vô số thứ miễn phí để tải về cài và tìm hiểu, kể cả các hướng dẫn chi tiết đến từng bước.

Gõ tiếng Việt trong PCLinuxOS Minime 2008 bằng x-unikey

Như đã nói trong một post trước, trong PCLinuxOS Minime 2008 có bộ gõ x-unikey-1.0.2 nhưng bị lỗi dấu nặng và cài cũng chập chờn. Đã thử các cách sau:

1- Cài scim trong đó đã có sẵn bộ gõ vi-telex nhưng không có tác dụng (không gõ được tiếng Việt).

2- Dịch lại từ nguồn xvnkb-0.2.9a có sửa lại để không xung đột với KDE theo hướng dẫn ở đây.(sửa file makefile.cfg). Cài bổ xung libx11-dev và libxft-dev thì dịch, cài trơn tru nhưng khởi động lại là bị lỗi "kernel panic" và cũng không copy được thư mục các file đã dịch ra ngoài để cài lần sau.

3- Dịch lại từ nguồn x-unikey-1.0.4 thì dùng tốt, không bị lỗi dấu nặng nhưng vẫn bị lỗi chữ hoa tiếng Việt trong OpenOffice Calc. Trước khi dịch phải cài bổ xung gcc-c++ và libxft2-devel. Sau đó chạy các lệnh configure, make và make install (chi tiết xem tài liệu Hướng dẫn sử dụng Kubuntu đã công bố trên blog này).

3/3/08

Gõ tiếng Việt trong Kubuntu Gutsy 7.10 bằng SCIM

Cho đến nay, tôi vẫn dùng x-unikey 0.9.2a để gõ tiếng Việt trong Kubuntu Gutsy 7.10:

Ưu điểm: - cài đặt dễ dàng, chỉ cài một lần, không phải cấu hình gì thêm. Điều khiển bằng giao diện hoặc phím tắt dễ dàng.

- gõ tiếng Việt trơn tru, thuận tiện trong các ứng dụng và trên web bằng kiểu gõ Telex dùng font unicode. Đã thử gõ font VNI kiểu telex trong OpenOffice Writer cũng tốt. Chưa thử với cách gõ VNI.

Nhược điểm: - Trong OpenOffice Calc, nếu đang gõ mà nhấn SHIFT để gõ chữ hoa tiếng Việt (vd: Đ) thì con trỏ giật sang trái xoá hết các từ đã gõ trước đó. Khắc phục tạm: trước khi gõ vào một ô nào phải nhấn F2 rồi mới gõ.

- Không gõ nhanh trên web được cũng vì cơ chế giật con trỏ sang trái nói trên. Nếu gõ nhanh thì sẽ bị mất một số chữ do con trỏ di chuyển không kịp.

- Các bộ mới hơn 1.02, 1.0.4 thỉnh thoảng bị "đơ": đang gõ tiếng Việt, đột nhiên không gõ được. Phải nhấn Ctrl+Shift hai lần để tắt tiếng Việt đi rồi bật lại thì mới gõ tiếp được. Chỉ có bộ 0.9.2a là không bị lỗi này.

Hiện đang thử dùng SCIM . SCIM (Smart Common Input Method) là bộ gõ đa năng có thể dùng gõ hàng chục loại ngôn ngữ khác nhau trên thế giới .

Cách cài đặt:

1- Vào KMenu - Adept Manager, tìm và cài scim.

2- Vào site này, tải bản scim-viettiti.deb về rồi cài.

3- Khởi động lại máy, biểu tượng của scim sẽ xuất hiện trong System Tray của panel bar (nếu không thấy, nhấn Ctrl+Space). Nhấn chuột mở SCIM Setup rồi thiết lập mấy mục sau:

Dưới mục IMEngine, chọn Global setup. Nhấn Disable All, sau đó trong mục Vietnamese, enable kiểu gõ vi-telex-locdt. Dưới mục FrontEnd, chọn Global setup rồi chọn Keyboard Layout là English (US). Dưới mục Panel, chọn GTK rồi chọn Show là Always.

Tổ hợp phím để chuyển giữa tiếng Anh và tiếng Việt là Ctrl+Space.

Nhận xét sơ bộ:

Gõ tốt tiếng Việt trong OpenOffice và trên web. Do không dùng cơ chế lùi con trỏ sang trái để đặt dấu nên gõ nhanh được và gõ tốt trong OpenOffice Calc, không bị lỗi như unikey. Nếu hay dùng các trình soạn thảo trên web (forum, email, Google Docs, ...) và quen gõ nhanh thì đây là ưu điểm nổi bật.

Đang gõ tiếng Việt, nhận được các từ tiếng Anh như cách gõ của unikey (gõ đúp dấu). Tuy nhiên thỉnh thoảng bị lỗi sau đó không gõ tiếng Việt được, phải Ctrl+Space để bật lại tiếng Việt.

Cần phải thử thêm một thời gian nữa mới có thể kết luận được.